Archiwum we współpracy z dr. Antonim Kosowskim przygotowało wystawę/prezentację na temat relacji Bydgoszcz-Berlin. Będzie to pierwsza, tak wnikliwa, próba odpowiedzi na pytanie: dlaczego Bydgoszcz nazywano „małym Berlinem”?

Bydgoszcz przez pewien okres miała silne relacje z Berlinem, który oddziaływał na miasto i stanowił jego „okno na świat”. W Bydgoszczy chętnie porównywano się z Berlinem – szukano uznania dla inicjatyw, próbowano dorównać na pewnych polach, ale także krytykowano. Związki Bydgoszczy z Berlinem można przedstawić na wielu płaszczyznach. Najdobitniej widać to, po dzień dzisiejszy, przede wszystkim w architekturze miasta. Mniej oczywiste, acz równie ciekawe, są też inne aspekty.

9:30 – wystąpienie dra Antoniego Kosowskiego, współtwórcy wystawy

9:00 – 15:00 - wystawa

Szczególne podziękowania należą się -

Jakub Brągiel (tłumaczenia dłuższych fragmentów tekstów - z j. niemieckiego)

Dawid Urbański ("przeniesienie" tematu do turystyki) 

W Bydgoszczy do tej pory nie „przepracowano” kompleksowo (także w sposób interdyscyplinarny) tematu, w ujęciu relacji-związków „miasto-miasto”. Nie zebrano rozproszonych informacji w jedną całość. Nie ma takiego opracowania. A co za tym idzie, nie ma też nad tym pogłębionej refleksji. Bez tego, nie można również zrobić czegoś więcej („zagospodarować” – w znaczeniu - racjonalnie wykorzystać tej wiedzy, zasobów). Jest to problem, bo im szerzej potraktuje się temat, tym „więcej widać”. Rozumie się pewne kwestie.
Można np. swobodnie porozmawiać o tym z mieszkańcem Berlina. Ma się tę zdolność. Projekt, w istocie, jest budowaniem zdolności. Opowiedzieć mu; dlaczego o Bydgoszczy (Bromberg) mówiono „Klein Berlin” („mały Berlin”), co Bydgoszcz wyniosła z tej silnej relacji z innym miastem, jak ona wpłynęła na rozwój miasta i ludzi (nie tylko w sensie materialnym).

Ujęcie tematu Bydgoszcz i Berlin - „miasto-miasto” - dostarcza przede wszystkim wiedzy na temat;

- wpływu stolicy czy większego ośrodka-miasta na mniejszy, ze wszystkiego tego konsekwencjami,

- orbitowania jednego miasta wokół innego, które zostało przerwane,

- traktowania wielkiego miasta-metropolii w kategoriach przestrogi dla mniejszego (zapowiedź nadchodzących zmian, opisywania negatywnych zjawisk i problemów),

- o mechanizmach propagandy,

- wielu ciekawych historii ludzi (różnych postaw), którzy „łączyli” dwa miasta itp.

Zdaniem Antoniego Kosowskiego, współtwórcy wystawy:

Wystawa nie tylko ukazuje architekturę jako najbardziej oczywisty związek Bydgoszczy i Berlina. Przedstawia również ulice związane z miastami na mapach obu miast; podane są przykłady, „uchwycone obrazy” ruchu ludzi w obu kierunkach (Bromberg-Berlin, Berlin-Bromberg); różne konteksty relacji Bydgoszczy z Berlinem; związki Waltera Leistikowa („łącznika” z Berlinem) z Bydgoszczą (po raz pierwszy przetłumaczone przez Jakuba Brągiela na j. polski wspomnienia o artyście). Dzięki temu jesteśmy w stanie zrozumieć jego fenomen i zobaczyć wyraźny związek z naszym miastem. Dotychczas w Bydgoszczy to nie wybrzmiało. Podjęta zostanie także próba odpowiedzi na pytanie; dlaczego usunięto ślad po nim z krajobrazu miasta (tablica pamiątkowa). Przytacza się też rozważania Andrzeja Szwalbego o relacjach (wizja przyszłości) Bydgoszczy z Berlinem. Należy podkreślić, miał on udział w nawiązywaniu pozytywnych relacji. Nie zabraknie przykładów mieszkańców Bydgoszczy, którzy studiowali i pracowali w Berlinie, a następnie wykorzystali to doświadczenie na rzecz Polski, swojego miasta. Zaprezentowane będą również inne aspekty. Współpraca z Archiwum Państwowym w Bydgoszczy (przede wszystkim dr Małgorzatą Urbanowską-Chyłą; zaangażowanych w realizację wystawy jest szereg osób – pracowników tej instytucji) pozwoliła odkryć nowe informacje. Wszystko to zmierza w kierunku publikacji-opracowania. Będziemy mieć w Bydgoszczy usystematyzowaną wiedzę na ten temat.