odczyt Marcina Lewandowskiego pt. „Wrażenie, a świat wewnętrzny osoby”.
Marcin Lewandowski, ur. 1981 r., absolwent UMK w Toruniu, filozof i pedagog; pracuje zawodowo jako kurator sądowy; pracował jako nauczyciel filozofii i etyki; interesuje się m.in. fenomenologiczną i antropologiczną interpretacją myśli Ojców Pustyni; członek stowarzyszeń: "Dwie Korony" oraz "Sarmackie Dziedzictwo".

Wrażenie a świat wewnętrzny osoby

Sztuka i kokieteria – to dwa obszary ludzkiej aktywności szczególnie ukierunkowanej na wywoływanie nastrojów i wrażeń. Wspólnota terminów używanych w estetyce i w opisie niektórych relacji międzyosobowych pozwala zadawać pytania o elementy powtarzalne, stałe, wzajemnie się naświetlające. Oczarowywanie, wzbudzanie uczuć, wprowadzanie w nastrój... – to, jak można przeczuwać, wdzięczny temat dla badań ludzkiego wnętrza. Kierkegaard i Baudrillard – na swój sposób opisywali dynamikę uwiedzenia, wyniesionego do rangi sztuki grania wewnętrznymi poruszeniami. Z drugiej strony, Hildebrand i Scheler – rozpoznawali wagę tych ostatnich dla losu i kształtowania się wewnętrznej struktury osoby. Jak się okazuje, impresja jest możliwym i znaczącym przedmiotem nie tylko dla teorii sztuki, lecz również dla refleksji antropologicznej.
Już przy odrobinie namysłu widać, że sens, istota wrażenia wykracza poza doświadczenie czysto estetyczne. „Wymiar wrażeniowy” ma swoje niebagatelne znaczenie dla obszarów leżących poza sferą chwilowych doznań, błahych połechtań. Potwierdzi to każdy, kto doświadczył, jak choć raz wywarte na nim wrażenie zaważyło na życiowej decyzji, wyborze, zmieniło sposób widzenia lub postępowania. Skutki wrażeń sięgają daleko poza daną chwilę, bywają naprawdę znamienne. Ich żywioł i sposób oddziaływania na los człowieka można próbować rozumieć przy pomocy teorii aksjologicznych. Istotny sens wrażeń odsłania się wyraźniej w szerszym, całościowym ujęciu człowieka jako istoty stającej się, jako istoty określanej przez swój indywidualizujący się z czasem udział w świecie wartości.
Wrażenie jest jednym z bazowych elementów doświadczeń, które znajdują zaledwie swój początek w sferze zmysłowej. Opisując dynamikę kształtowania się ludzkiego wnętrza, można powiedzieć, parafrazując słowa Tomasza à Kempis, że „nie dotrze się do tego, co głębsze, nie przechodząc przez to, co na powierzchni”.
Niektórzy zwracają uwagę na coś, co określają mianem „mądrości uczuć”. Wrażenie jako jeden z podstawowych fenomenów świata osób zdaje się mieć swoje określone miejsce i potencjał w historii „stawania się sobą” każdego z nas. Wrażenie jest nie tylko czymś, co na swój sposób wybija podmiot ze stanu obojętności. Swoiście „otwiera oczy”, ale i może znacząco zmienić wnętrze samego patrzącego. Ukierunkowuje na konkretną wartość – nie tylko pod względem poznawczym, ale i dążnościowym. Uzdalnia do wyraźniejszej odpowiedzi na to, co wartościowe, ale i potrafi wytrącić z właściwego kierunku jego realizacji.
Słowo „impressio” bywa tłumaczone jako „wgniecenie”, „odciśnięcie”. Inspiruje to do prób odczytań sensu wrażenia jako zjawiska, które zostawia w człowieku pewien ślad. Jakiej natury? Metafora „odciśnięcia” daje się twórczo rozwijać. O kształcie i trwałości pozostawianego przez coś śladu decyduje nie tylko bodziec, ale i materia, na którą ten oddziałuje: znaczące jest nie tylko to, co może wywierać wrażenie, ale i wnętrze tego, na którym ma być ono wywarte. Takie wzajemne relacje oraz wpływ na wewnętrzny kształt, profil osoby mają swoje prawidła i scenariusze, które można próbować rozpoznawać i nazywać.
Marcin Lewandowski